Van ‘domme pech’ naar ‘fout van de ouder’

In het verleden liepen kinderen een groot risico om tijdens hun jeugd ernstig ziek te worden of gewond te raken. De kindersterfte was enorm groot en het aantal kinderen dat ernstig ziek of onherstelbaar verminkt was, was nog veel groter. Verbranding was een van de belangrijkste oorzaken van verwonding van kinderen.

Gelukkig is tegenwoordig het aantal kinderen dat zonder ernstige ziekte of verwonding door zijn jeugd komt veruit in de meerderheid. En ook het aantal verbrandingen is nog nooit zo laag geweest. Dat is niet alleen het resultaat van de dramatisch toegenomen welvaart. Voor een belangrijk deel is het ook het resultaat van het werk van eeuwen waarin de oorzaken van verwonding bij kinderen steeds maar weer zijn opgespoord en uitgeschakeld of verkleind.

Op deze wijze is in een proces van eeuwen het oplopen van een letsel in het gezin veranderd van een geval van pech dat iedereen kon overkomen, tot een geval waarin een volwassene mogelijk niet heeft gedaan wat hij had moeten en kunnen doen om dat letsel te voorkomen.

Moreel verwijtbaar en juridisch aansprakelijk

Het is belangrijk om voor ogen te houden dat ouders niet altijd in morele zin een ernstig verwijt kan worden gemaakt als zij toch in juridische zin aansprakelijk zijn. Het is zeker niet altijd uit domheid of slechtheid van de ouders dat een kind een verwonding oploopt. Het is onlosmakelijk met het grootbrengen van een kind verbonden dat er, ondanks de allerbeste bedoelingen van de ouders, toch af en toe een situatie ontstaat die gevaarlijk is voor het kind.

Het Nederlandse recht schrijft voor dat een ouder zich zorgvuldig tegenover zijn kind moet gedragen. Het kind heeft recht op een veilige omgeving en het is de verantwoordelijkheid van de opvoeder om die te waarborgen. De ouder die deze juridische plicht schendt is aansprakelijk voor de gevolgen.

Ik denk dat er op de wereld echter nauwelijks een ouder te vinden is die nooit heeft gedacht: “daar is mijn kind mooi aan ontsnapt, ik had de situatie of het risico niet goed ingeschat.“ Zelfs een zorgvuldige ouder doet af en toe wel eens iets wat tegenover zijn kind onzorgvuldig was. Juridisch gezien had die situatie kunnen en moeten worden voorkomen. Als daar schade voor het kind uit voortkomt, is de ouder daar juridisch voor aansprakelijk.

Voor wiens rekening komt de schade?

Veel ouders zullen direct protesteren bij het lezen van het bovenstaande. Zij zullen vinden dat het een idioot idee is om ouders de schade te laten vergoeden die hun kind heeft opgelopen door een letsel waarvoor de ouder aansprakelijk is. Wie protesteert moet echter wel beseffen dat wij het hier hebben over echte schade die het kind heeft geleden, zoals inkomensschade, de kosten van medische en paramedische verzorging en smartengeld. Het hangt natuurlijk geheel van de aard en de ernst van het letsel en van het kind af om welke schadeposten en hoeveel schade het in een individueel geval gaat.

Wie het niet eerlijk vindt om de ouder die de schade heeft laten ontstaan voor die bedragen te laten opdraaien, krijgt al snel een wedervraag te beantwoorden: is het eerlijk om het kind, dat de pijn en het verdriet en de beperkingen van zijn verwondingen al moet dragen, nu ook nog voor de schade die de verwonding heeft veroorzaakt te laten opdraaien? Wat is daar nu eerlijk aan?

Hoe zit het juridisch?

Hierboven zagen we al dat het Nederlandse recht betrekkelijk eenvoudig is: wie aan een ander door zijn onzorgvuldig handelen schade toebrengt moet die schade over het algemeen vergoeden. Dat geldt ook voor de ouder ten opzichte van zijn kind.

Als de schade is ontstaan doordat de ouder onzorgvuldig tegenover het kind heeft gehandeld ontstaat echter al snel de situatie waarbij de ouder, optredend als vertegenwoordiger van het kind, zichzelf aansprakelijk moet stellen voor een ontstane schade. Veel ouders doen dat natuurlijk niet. In de eerste plaats omdat zij niet beseffen dat zij eigenlijk namens hun gewonde kind tegen zichzelf in actie moeten komen om de rechten van het kind veilig te stellen. Maar ook komen veel ouders niet in actie omdat zij er geen barst voor voelen om een schadevergoeding aan kun kind te gaan betalen. Daarmee zijn de ouders echter nog niet van het probleem af.

Verjaring

In het aansprakelijkheidsrecht geldt over het algemeen een verjaringstermijn van vijf jaar. Wie na die termijn zijn schade nog claimt kan met die claim niet meer naar de rechter. In het geval van een ouder die aansprakelijk is voor de schade van zijn kind zou dat kunnen betekenen dat de ouder de verjaringstermijn van de aanspraak van het kind zou kunnen laten verlopen. Op die manier zou de ouder nooit iets aan het kind hoeven te betalen. Om die situatie te voorkomen heeft de wetgever bepaald dat een verjaringster mijn van een kind tegen een ouder wordt verlengd tot zes maanden na het meerderjarig worden van het kind. Binnen die zes maanden moet het kind de ouder aansprakelijk stellen, als hij of zij dat wil. Doet het kind dat tijdig, dan heeft hij daarna weer de gebruikelijke vijf jaar alvorens hij de verjaringstermijn opnieuw moet stuiten om deze te verlengen.

Verzekering

Bij kwesties als deze is natuurlijk de vraag aan de orde uit wiens portemonnee de schade uiteindelijk moet worden betaald. Immers, als de ouders de schade ‘uit eigen zak’ moeten betalen dan kan dat in de familie ‘merkwaardige’ verwikkelingen geven.

Ligt anders als de aangesproken ouder een WA–verzekering heeft. In dat geval krijgt het kind de schade vergoed door de verzekering van de ouder. Nu hebben vrijwel alle “gezin WA verzekeringen" een uitsluitingclausule die zegt dat er niet wordt uitgekeerd bij aansprakelijkheid tussen gezinsleden onderling. Op zichzelf is dat gek, want juist in het gezin lopen veel mensen enorme schades op.

In een ‘klassiek’ gezin, waarin de ouders de eigen kinderen opvoeden zal er dus veelal geen verzekering aanwezig zijn die dekking verleent. Bij de grote groep samenlevingsvormen die bestaan uit een of meer volwassenen met een of meer niet eigen kinderen is er vaak wel dekking omdat het gewonde kind niet behoort tot het ‘gezin’ van de aansprakelijke volwassene.

Conclusie: ·‘aansprakelijke ouders’ een gezonde ontwikkeling?

De VvLS vindt het een gezonde ontwikkeling dat kinderen de schade vergoed kunnen krijgen die zij hebben opgelopen bij een verwonding door onzorgvuldigheid van een ouder. Daar zijn twee goede redenen voor. Ten eerste is het niet eerlijk en niet nodig om verwonde kinderen naast de pijn, het verdriet en de beperkingen ook nog de volledige schade voor hun eigen rekening te laten nemen. Dat hoeft niemand in dit land en er is geen enkele reden waarom nu uitgerekend kinderen die in het gezin gewond zijn geraakt niet schadeloos gesteld zouden hoeven worden.

Bovendien werkt het aansprakelijkheidsrecht over het alge­ meen als een van de beste middelen om het aantal ongevallen naar beneden te krijgen. Een samenleving die weet waar er precies ongelukken gebeuren en die de ontstane schade niet laat voor rekening van het toevallige slachtoffer laat is in staat om de oorzaken weg te nemen en het aantal ongevallen uiteindelijk nog verder naar beneden te krijgen.

Nieuws van VvLS

De VvLS gaat de beurs op!